Stres pourazowy - PTSD
„Skutki niektórych wyjątkowych nieszczęść są tak niszczące i długotrwałe, że wyodrębniono z nich osobną kategorię w psychologii, zwaną zaburzeniem po stresie urazowym (PTSD – post-traumatic stress disorder).”
Bycie świadkiem lub zetknięcie się z wydarzeniami, w których zachodzi niebezpieczeństwo śmierci lub zranienia jest najczęstszą przyczyną zespołu stresu pourazowego. Przyczyną PTSD jest także zagrożenie własnej nienaruszalności fizycznej lub bycie świadkiem zagrożenia lub naruszenia nietykalności fizycznej innej osoby. Do takich wydarzeń zalicza się gwałt, prześladowanie, widok tragicznego wypadku, widok czyjejś gwałtownej śmierci, popełnienie okrucieństwa, a także wszelkie kataklizmy. PTSD nie występuje natychmiast po zdarzeniu. Przez pierwszy miesiąc człowiek doświadcza tzw. ostrego zaburzenia stresowego. Przez około trzy miesiące od zdarzenia obserwuje się kolejne ostre objawy PTSD. Potem następuje stan przewlekły, który może trwać latami.
Jakie są objawy PTSD?
Gdy doświadczamy skutków traumatycznego wydarzenia w swoim życiu to przeżywamy wewnętrznie doznaną krzywdę. Zdarzenie może się śnić, „nachodzić” gwałtownymi wspomnieniami w ciągu dnia, przebłyskami pamięci i mimowolnym rozmyślaniem o tym, co się wydarzyło. Może pojawić się także zobojętnienie na otaczającą nas rzeczywistość oraz unikanie wszelkich bodźców przypominających o doznanej krzywdzie. Doświadcza się lęku, który przejawia się nadmierną czujnością, zakłóconym rytmem snu, trudnościami z koncentracją. Lęk może także mieć postać wyolbrzymionych reakcji przestrachu i wybuchów gniewu. Osoby, które doświadczają symptomów PTSD mają często trudności z przypomnieniem sobie szczegółów traumatycznego wydarzenia. Mają poczucie wyobcowania lub wyłączenia się z relacji społecznych. Następuje ograniczenie zainteresowań i aktywności.
Skutki długotrwałe PTSD
Do najsilniejszych skutków PTSD o charakterze długotrwałym należy przewlekła nadpobudliwość układu nerwowego. Oznacza to, że serce takich osób w warunkach spokoju pracuje szybciej. Reakcja przestrachu na chwilowy zaskakujący bodziec jest silniejsza. Zachodzi poważne ryzyko chronicznego wydzielania się kortyzolu, co w konsekwencji niszczy struktury mózgowe odpowiedzialne za pamięć.
Objawów PTSD nie powinno się lekceważyć, bo są silne i negatywne w swoich skutkach. Wszystkie klęski żywiołowe, napaści, tortury, znęcanie się fizyczne i tym podobne okrucieństwa, których człowiek może doświadczyć bezpośrednio lub pośrednio mogą skutkować urazem na poziomie emocjonalnym. Jeszcze wiele lat po tragedii obserwuje się u osób, które uczestniczyły w traumatycznym zdarzeniu symptomy depresyjne i lękowe, a także poczucie wyobcowania, koszmary senne i przewrażliwienie w sytuacjach kojarzących się z danym zdarzeniem.
Jedną z najsmutniejszych konsekwencji traumatycznych przeżyć jest trudność w doświadczaniu radości z życia. Katastrofy, przemoc drugiego człowieka, klęski żywiołowe i inne tego typu zdarzenia zabierają człowiekowi umiejętność przeżywania pełnej radości.
Objawów PTSD doświadczają także ludzie, którzy byli ofiarami przemocy w rodzinie lub poza nią. Często nie wiedzą też, że zgłaszając się po wsparcie psychologiczne mogłyby zyskać techniki lepszej kontroli swojego stresu. W rezultacie możliwe jest osiągnięcie lepszej jakości codziennego funkcjonowania.
Mgr Daniel Jerzy Żyżniewski
(psycholog, neuropsycholog kliniczny, terapeuta)